Ik merk aan mijzelf dat ik steeds onrustiger word bij alle geluiden over polarisatie en mensen die elkaar om een andere mening letterlijk en figuurlijk met de grond gelijk maken. Volgens mij is het spectrum aan meningen wat bestaat niet ruimer of minder ruim dan in andere tijden, maar de heftigheid waarmee intolerant op andermans kijk op zaken om wordt gesprongen, baart mij zorgen. En mij niet alleen, want onderzoek van Het Sociaal Cultureel Planbureau geeft aan dat een ruime meerderheid van de Nederlanders bezorgd is over polarisatie en zich ergert aan uitingen die zij als extreem of radicaal ervaren.
Toenemende onverdraagzaamheid en polariserende discussies: een zorgwekkende trend
De eerste keer dat het mijns inziens de laatste jaren heel heftig was, was met de Zwarte Pieten discussie. Je was of een racist of je verloochende het Nederlands Cultureel Erfgoed. Er was (zeker in het begin) maar bijzonder weinig ruimte voor een genuanceerde mening. Aan alle kanten van de discussie voelde men zich slachtoffer, maar gedroeg men zich helaas vaker als dader. En als bedrijf moest je maar een beetje aanvoelen hoe je daarmee om moest gaan: van het personeelsfeest met de kinderen tot relatiegeschenken of etalage-versiering. Alles werd een ellenlange discussie en soms jaarlijks terugkerende ruzie. Sindsdien is het aantal voorbeelden van botsingen op maatschappelijke thema’s niet meer te tellen en worden mensen bedreigd omdat ze simpelweg een andere mening hebben. Een triest voorbeeld hiervan betrof ook bij mijn cluppie Feyenoord, waar de voorzitter van de Roze Kameraden met vandalisme en geweld te maken heeft gehad, omdat de liefde voor man of vrouw voor sommige ‘supporters’ belangrijker is dan de liefde voor de trots van Zuid.
De dilemma’s van bedrijven in een tijd van toenemende intolerantie en maatschappelijke betrokkenheid
Ik moest hier weer aan denken vanwege de discussie die ik een paar weken geleden voerde met de directeur van een groot A-merk, dat al een aantal jaren bepaalde maatschappelijke initiatieven actief steunt. Door zich uit te spreken voor sociaal maatschappelijke thema’s krijgt de organisatie steeds vaker en feller kritiek te verduren… en ze verliest er ook klanten door. De directeur vroeg me letterlijk: “Ronald, waarover kunnen wij nu wel en geen mening uiten als bedrijf? Hoe weet ik wanneer ik nog relevant en onderscheidend ben en wanneer ik tegen het morele kompas van mijn klanten inga?” Tja. dan kun je veel schoolboeken-wijsheid uiten door te zeggen “Ga alleen op de thema’s in die voor je medewerkers en keten belangrijk zijn. En mensen die jouw mening en betrokkenheid niet respecteren, wil je ook niet als klant!” Maar ik begrijp zijn worsteling in de praktijk volledig.
Of de groeiende intolerantie komt door social media, daar zijn de wetenschappers het niet over eens. Zoals altijd zijn er tegengestelde studies waarover de onderzoekers elkaar dan weer in de haren kunnen vliegen. Maar logischerwijs is social media niet direct de veroorzaker van het probleem, wel de versterker. Het veelal anoniem harde meningen kunnen uiten draagt niet bij aan het willen luisteren naar elkaar en elkaar begrijpen. Ook neigen mensen op sociale media zich te begeven in een bubbel van gelijkgestemden, die zich van dezelfde (des)informatie bedienen en al snel afwijkend groepsgedrag vertonen. Wat mij onrustig maakt is dat je juist door andere meningen altijd beter wordt en ook je eigen denkbeelden aan die van anderen kan toetsen of verdiepen. In organisaties wordt je ook beter van mensen die anders tegen problematieken aankijken, waardoor je veel betere, meer genuanceerde beslissingen kunt nemen. Er zijn vele managementboeken volgeschreven over teamontwikkeling en daarin wordt altijd gepleit voor diversiteit. Een kenmerkende uitspraak is van Doris Kearns Goodwin die aangeeft “Good leadership requires you to surround yourself with people of diverse perspectives who can disagree with you without fear of retaliation”.
Vijf eenvoudige, maar effectieve vragen, voor constructieve gesprekken
Ik heb een hekel aan gemakkelijke lijstjes, maar zo af en toe helpen ze je wel om met bepaalde situaties om te gaan. De vragen die Sire in zijn huidige anti-polarisatie campagne stelt zijn wellicht simplistisch, maar als je er in de praktijk mee aan de slag gaat, helpen ze wel. Dat kan ik uit eigen ervaring vertellen. Voor wie ze niet kent, het zijn er vijf (met korte toelichting van mij):
- Luister echt (en niet om meteen terug te reageren),
- Controleer of je goed hebt begrepen wat de ander zegt (niet invullen of aannemen, niet gekwetst zijn)
- Praat in ‘ik’ in plaats van ‘jij’ (hou het dus bij jezelf, jouw beleving)
- Waar gaat het de ander nu echt om? (Vraag door, verwonder je en oordeel niet)
- Waar gaat het jou nu echt om? (Waarom raakt het je en is het sop echt de kool waard?).
Een oproep tot open luisteren en oprechte empathie in de maatschappij
Ik hoop dat we in de maatschappij weer eens meer open naar elkaar kunnen luisteren en ook – zonder vrees of gevaar – openlijk onze mening geven. Net zoals je in je organisatie hopelijk luistert naar andersdenkenden en uit die interactie de goede punten haalt om verder te komen. We hoeven het natuurlijk niet met elkaar eens te zijn, maar we worden altijd beter door oprecht empathie te tonen en begrip op te brengen voor andere meningen.
Wil je meer weten over hoe je in je maatschappelijk ondernemen om moet gaan met (tegengestelde) geluiden uit de maatschappij, of gewoon eens met een andersdenkende een bak koffie drinken? Neem contact op via RONALD@H3ROES.NL
