De afgelopen 10 jaar hebben organisaties zich stukje bij beetje gerealiseerd dat Maatschappelijk Ondernemen geen keuze is. De verplichting wordt gevoeld, soms vanuit moreel of ethisch besef of vanuit een welbegrepen eigenbelang. Want geen enkele organisatie gelooft toch nog oprecht dat ze slechts bestaat om de winst te maximaliseren binnen de regels van het spel, zoals econoom Friedman ooit stelde?! Nee. Organisaties willen meer, kunnen meer….en binnenkort moeten ze, mede dankzij de CSRD, ook daadwerkelijk meer. Maar moeten we daar eigenlijk wel blij mee zijn?
Vrijwel elke organisatie beseft wel dat bedrijfsprestaties breder gedefinieerd moeten worden dan puur het financiële resultaat. Naast bedrijfswaarde staan klantwaarde en zeker ook maatschappelijke waarde daarom bij veel organisaties centraal. Dat is steeds minder een vrijblijvendheid, nu met de aankomende CSRD richtlijnen er een rapportageverplichting komt. Is zo’n verplichting echter wel iets om blij over te zijn?
ESG-rapportage en maatschappelijk ondernemen: juridische risico’s en kansen voor bedrijven
De plicht werd natuurlijk al afgeroepen over multinationals als Shell door de Urgenda-zaak, waarin de rechter scherp oordeelde over de verplichting die op de commerciële organisatie rust om haar deel bij te dragen aan de klimaatopgave. In verantwoordende zin komt de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) al in 2024 om de hoek kijken voor beursgenoteerde bedrijven, in 2025 voor ‘grote bedrijven’ (meer dan 250 medewerkers, 40 miljoen euro omzet of 20 miljoen op de balans). En voor veel MKB bedrijven geldt de plicht vanaf 1 januari 2026. De ESG-rapportages moeten dan volgens de European Sustainability Reporting Standards (ESRS) aangeleverd worden in een online portal.
Maatschappelijk Ondernemen wordt daarmee onderworpen aan de kritische blikken van advocaten en accountants. En daar zal best ook veel geld, tijd en aandacht naartoe gaan. Bestuurders vrezen vooral aansprakelijkheid, omdat opzet of bewuste roekeloosheid verweten kan worden aan bestuurders die zich bewust zijn dat bedrijfsactiviteiten het klimaat in gevaar brengen en in de klimaatplannen onvoldoende maatregelen treffen om dat te voorkomen. Het risico daarop is ook steeds groter, aangezien het aantal aangespannen klimaatzaken de afgelopen vijf jaar meer dan verdubbeld is, volgens cijfers van de Verenigde Naties.
Van passie en ambitie naar vinklijstjes
Niet verrassend, maar wel vervelend is dat langzaam maar zeker de meest stellige claims over het commitment van organisaties aan een betere wereld van de corporate websites aan het verdwijnen zijn. Het lijkt er daarmee op dat Maatschappelijk Ondernemen steeds minder een kwestie is van uitspreken en aanpakken, zoals oud-Unilever topman Paul Polman erin stond, maar meer een CYA (Cover Your Ass) onderwerp wordt. Het is dan beter je te houden aan de minimale wettelijke voorwaarden, waar de accountant voor wil tekenen en de jurist je op kan verdedigen, dan je hoofd boven het maaiveld uit te steken en ambitie te tonen. Het gaat steeds meer over vinklijstjes, die afgecheckt kunnen worden, in plaats van gedrevenheid door passie en betrokkenheid.
Paul Polman: “We cannot choose between growth and sustainablilty – we must have both“.
Bron: Twitter.
De vraag is uiteindelijk ook of het aanspreken op Maatschappelijk Ondernemerschap wel echt goed mogelijk is. Als we één ding weten, dan is het dat onze aarde een complex maar o zo samenhangend systeem is, waarbij een actie op één front ontegenzeggelijk gevolgen heeft op meerdere en vaak onvermoede andere fronten. Neem een organisatie die het volledige actuele wagenpark versneld wil afschrijven en het wil elektrificeren om de CO2 afdruk te reduceren. Aan de grondstoffen voor EV’s (en dan met name chips en batterijen) kleeft helaas ook een groot maatschappelijk probleem (kinderarbeid onder extreem erbarmelijke omstandigheden). En de energie voor EV’s komt veelal nog steeds niet uit gummybeertjes, maar is voor een zeer groot deel afkomstig uit kolen en gas. De nul-emissie claims moeten dan ook met een stevige korrel zout genomen worden. En waar gaat het oude wagenpark naartoe? Een land waar men straks vanwege gebrek aan onderdelen of de infrastructuur om ze te onderhouden, de auto’s afgedankt zal laten staan? Want lang niet in alle landen is sloop en recycling zo geregeld als hier. De kans dat een organisatie een onterechte of in ieder geval onvolledige claim doet over de groene prestaties is niet gering.
Maatschappelijk ondernemerschap: impact en onvoorziene gevolgen
Bewust handelen zal dus zeker niet gelijk staan aan foutloos handelen. Niet zolang we nog heel veel te leren hebben over de daadwerkelijke directe en indirecte maatschappelijke impact van de keuzes die we als organisaties maken. Daar komen allerhande morele en ethische afwegingen bij kijken, waar in het bedrijfsleven ook een economische afweging doorheen speelt. De juridisering van Maatschappelijk Ondernemen, die door de verantwoordingsverplichtingen nu in opkomst is, is daarom misschien eerder een rem, dan een vliegwiel voor impact op de Sustainable Development Goals. De angst om, onbedoeld en te goeder trouw, toch op een vorm van ‘greenwashing’ aangesproken te worden is groot en de kans ook oprecht niet gering. Om dat te voorkomen, zal een organisatie zelf een zeer goede SDG-raakvlakanalyse en een stevig raamwerk voor impact moeten ontwikkelen, net als een strategie om onbedoelde neveneffecten te beperken of corrigeren.
Daarbij is het zaak om de hoeveelheid onrust en spanning in samenwerkingsverbanden minimaal te houden. Wat we nu al zien gebeuren is dat leveranciers worden verplicht goede data te leveren over de impact van hun inspanningen. Vaak stellen opdrachtgevers hier eisen die verder gaan dan wat ze zelf kunnen meten en rapporteren. Kortom: het probleem wordt nogal eens verlegd. Ook zien we dat organisaties die een deel van hun impact realisaren met (of geheel laten realiseren door) goede doelen, ook veeleisender worden over impact-rapportages. We zijn bij H3ROES geen voorstander van ‘Doe wel en zie niet om!’ en op zich is er dus niets mis met goed meten en weten wat nu daadwerkelijk gerealiseerd wordt, behalve dat het veel tijd en geld zal kosten om goed in te regelen. Het meten en rapporteren over impact mag uiteindelijk natuurlijk niet ten koste gaan van het maken van impact, want dan spannen we het paard achter de wagen!
Neem contact op
Wil je van gedachten wisselen over jouw maatschappelijke commitment en hoe je tussen willen, moeten en kunnen de juiste keuzes maakt? Stuur een mail naar info@H3ROES.NL of maak via onze website een terugbelafspraak.
